Yabancı Dilde Kelime Öğrenme Teknikleri

Yazımda genel olarak yurt dışına seyehat etmeden, kendiliğinden kelime öğrenenlerin kullanabileceği yöntemlerden bahsedeceğim. Yurt dışına çıkma imkanının varsa bu kelime haznenizi büyük oranda geliştirecektir. Ayrıca bu yöntemleri sadece yabancı dilde kelime haznenizi geliştirirken değil herhangi bir kelimeyi ezberlemek için de çoğunlukla kullanabilirsiniz.

Yabancı bir dilde kelime öğrenirken kullanabileceğiniz teknikleri iki ayrı kısımda ele alacağım: Birincisi, LSRW becerileriyle kelime öğrenmek; ikincisi, genel olarak kullanabileceğiniz teknikler.

LSRW kavramı Listening, Speaking, Reading ve Writing’i tanımlayan bir kavramdır ve öğrenmek için gerekli dört temel beceriyi tanımlar. Bunların Türkçe karşılıkları sırasıyla: Dinleme, Konuşma, Okuma ve Yazma’dır.

LSRW bir konuyu kavramak, anlamak, bilmek için kullanılan dört temel yetenektir. O halde dil öğrenme sürecinde LSRW’i kullanarak kelimeleri nasıl aklımızda kalıcı hale getirebiliriz. Gelin her beceri dahilinde inceleyelim.

Birkaç haftadır tekrardan Almanca öğrenmeye başladım ve sürecimde her gün Almanca konuşulan bir dizi izleme kararı aldım. Bu kararı vermemin en önemli sebeplerinden birisi kendimi o dile maruz bırakmak ve beynimin adaptasyonunu hızlandırmak. Bir yabancı dilde konuşmak için sık sık dinlemek gerekir. Nasıl telafuz ediliyor? Nelere dikkat ediliyor? Cümle yapısı nasıl? Pek çok soruya zaman içerisinde dinleye dinleye cevap bulduğunuzu fark ediyorsunuz.

Dinleme becerilerinizi ve dolaylı olarak kelime öğrenme yeteneğinizi geliştirebilmeniz için şunları deneyebilirsiniz:

1. Müzik dinlemek.
2. Dil seviyenize uygun hazırlanmış podcast ve ses kayıtları dinlemek.
3. Konuşmak ve dönütü dinlemek.
4. Kelimelerin telaffuzlarını dinlemek.

Anlıyorum ama konuşamıyorum.

Bunu sıklıkla duymuş olabilirsiniz ancak yabancı dilde konuşmak, kelimeleri belirli bir cümle içinde kullanmayı, en temelinde kelimeleri söylemeyi gerektirir. Konuşma becerisiyle kelime öğrenmek için şunları uygulayabilirsiniz:

1. Ayna karşısında konuşmak.
2. Video kaydı alarak konuşmak.
3. Podcast kaydeder gibi ses kaydetmek.
4. Konuşma kulüplerine, arkadaş ortamlarına katılmak.
5. Yen arkadaşlar edinmek.
6. Çeşitli sohbet platformlarına üye olmak.
7. Yurt dışına seyehat edebilmek.

Sadece yabancı dil olarak düşünmemek gerek. Okumak, her daim zihnimizi geliştirir. Kendi ana dilimizde dahi okuduğumuz kitaplar kurduğumuz cümlelere, söylediğimiz sözcüklere, dinlediklerimizi kavramamıza etki etmekte. Yabancı bir dil öğrenme sürecinde de okumak, bilmediğimiz kelimeleri, deyimleri, söz öbeklerini hatırlamamızı kolaylaştıracaktır.

Kitaplar, makaleler, blog yazıları, dergiler ve çocuk kitapları okuma becerimizi ve kelime bilgimizi geliştirmemizde kullanabileceğimiz bazı kaynaklardır.

Kelimeler bir metin, cümle ya da bağlam içerisinde kullanıldığında rahatlıkla öğrenilebilmektedir. Örneğin, İngilizce dilindeki blog sayfam için içerik hazırlarken şunu fark ettim ki yazarken hep aynı kelimeleri kullanıyorum. Sonrasında çözüm olarak eş anlamlı, benzer kelimeleri kullanmaya gayret ettim ve zaman içerisinde bunun kelime dağarcığımı geliştirdiğini gördüm.

Kelime öğrenirken LSRW ile birlikte kullanabileceğiniz tekniklerden, metotlardan bazılarını inceleyelim.

Dil öğrenmenin altın kuralı bu olabilir. Maruz kalmak. Çocukluğumuzda bilmediğimiz binlerce kelimeye maruz kalırız ve bir zaman sonra bunları öğrenmeye başlarız. Dilini bilmediğimiz bir ülkeye gidersek birkaç ay içerisinde -eğer dışarıda gezer ve iletişim kurmaya çalışırsanız- o dilde iletişim kuracak kelime bilgisine ve dil yapısına hakim olabiliriz.

Maruz kaldığımızda beynimiz, var olan şartlara göre kendini adapte ediyor. Peki kendimizi nasıl o dile maruz bırakabiliriz?

1. Öğreneceğimiz dili günlük hayatımıza yerleştirmek. Sıklıkla vakit harcadığımız yerlere dahil etmek. Örneğin, cep telefonunuzun ve bilgisayarınızın dilini değiştirebilir, izleyeceğiniz filmleri/dizileri, dinleyeceğiniz müzikleri, okuyacağınız kitapları o dile göre şekillendirebilirsiniz.
2. Kelimeleri ana dilimizdeki karşılıklarıyla değil o dildeki karşılıklarıyla öğrenmek, ezberlemek. İlk seviyelerde işe yarayabilecek olan bu yöntem zaman içerisinde bizi kısıtlamaya başlar. Çünkü ana dilimiz yine ön plandadır. Bu durum yabancı dilde düşünme becerimizin gelişmesini kısıtlar.
3. Belli aralıklarla tekrar etmek. Bir kelimeyle karşılaştınız diyelim. Sonrasında o kelimeyi tekrar etmezseniz hatırlamanız pek olası değil. Bunun için en etkili çözümlerden birisi belirli bir öğrenme sıklığı belirledikten sonra onu istikrarlı şekilde uygulamak. Örneğin, bir kelimeyle karşılaşıldığında sırasıyla beş dakika, bir saat, bir gün, iki gün ve bir hafta sonra tekrar yapılırsa o kelimenin hatırlanması oldukça kolay bir hâl alacaktır. Konuyla ilgili Unutma Eğrisi (Forgetting curve) varsayımını inceleyebilirsiniz. [5]

Anılarımıza dönüp baktığımızda çoğunluğunun en duygu dolu anlarda yaşandığını fark ederiz. Öfke, mutluluk, heyecan, acı… Duygular, davranışlarımızı etkiler. Ayrıca duygular öğrenme sürecimizi de etkilemektedir ki bununla ilgili pek çok araştırmaya ulaşabilirsiniz. [6, 7]

Duyguları dil öğrenme sürecinde kullanmak, verimi artırmamızı sağlayabilir.

Bir kelimeyi öğrendikten sonra ilişkili kelimeleri de öğrenmek kalıcılığı artırabilir. Hatta öğrenilen ilişkili kelimeleri bir cümle kurarken, konuşma yaparken, deneme ya da makale yazarken kullanmak da kelime haznesini geliştirmekle kalmayıp kelimelerin uzun süreli bellekteki yerini sağlamlaştıracaktır. İlişkili kelimelerden kastım eş/zıt anlamlı veya benzer grupta bulunanlar.

Örneğin İngilizce’deki “sincere (dürüst)” kelimesini öğrenirken “honest”, “candid”, “truthful” gibi eş anlamlı kelimeleri, “insincered”, “biased” vb. zıt anlamlı kelimeleri de öğrenmek verimli olacaktır. Bir başka örnek olarak Almanca’da “Apfel (Elma)” kelimesini “Birne (Armut)”, “Banane (Muz)”, “Quitte (Ayva)” kelimeleriyle gruplayarak öğrenmek verilebilir.

Yabancı dilde olsun ya da olmasın kelime ezberleme sürecinde Flashcard olarak bilinen kelime kartları olduça sık tercih edilmektedir. Kelime kartları doğru aralıklarla kullanıldığında harika sonuçlar doğurabilmektedir. Şöyle ki kelime kartlarına geçirdiğiniz bir kelime grubuna tek sefer bakmanız hafıza teknikleri vb. kullanmazsanız yeterli gelmeyecektir. Çünkü beynin öğrenmek için belirli aralıklarla o kavramla karşılaşmasına ihtiyaç vardır.

Kelime kartlarını hem dijital hem de manuel olarak kullanmış biri olarak şunu fark ettim ki yüzlerce kelimeyi düzenli aralıklarla tekrar etmezsem neredeyse hiçbirini hatırlamıyorum. Aksine belirli saat veya günlerde tekrar ettiğimdeyse unutmam güç oluyor.

Kelime kartlarının çalışma mantığı oldukça basit. Bir kelimeyi kağıdın bir tarafına anlamınıysa tam arkasına yazıyorsunuz. Sonrasında kelimeyi gördüğünüzde anlamına bakarak kelimeyi ya da kelimeye bakarak anlamını tahmin etmeye çalışıyorsunuz. Bilmediğiniz her seferinde kelimeyi tekrarlıyorsunuz. Birkaç gün sabredip tekrar ettiğinizdey kelimeye aşina olmaya, birkaç hafta tekrar ettikten sonra da genelde kalıcı hafızaya atmaya başlıyorsunuz.

Kelime öğrenme sürecinizde klasik kelime kartlarının dışında kullanabileceğiniz web ve mobil uygulamalar da mevcut: [1]

1. Quizlet
2. Lingvist
3. FluentU
4. Cram
5. Drops
6. Brainscape

Aralarından yalnızca Quizlet’i kullandığımdan dolayı diğerleri hakkında henüz yorum yapamayacağım. Quizlet için konuşacak olursam kelime kartlarının yanı sıra bir kelimeyi öğretmek için LSRW becerilerine odaklanan pek çok farklı yöntem kullanılıyor.

Yabancı dillerdeki kelimeler farklı ekler getirilerek farklı anlamlar kazanabilir. Örneğin, Türkçede “simit” köküne “-çi” eki getirilerek “simitçi” kelimesi türetilebilir. Benzer olarak Almancada “kennen” kelimesine “er-” ön eki getirilerek “erkennen” gibi farklı anlamda yeni bir kelime türetilebilir. Kelime yapılarını, sıralamalarını kavramak ve dil öğrenme sürecinde kullanmak kelime haznesinin gelişmesine katkı sağlayacaktır.

Örneğin, “mark” kelimesini öğrenirken “remark”, “remarkable” kelimelerini de öğrenmek ayrıca üç yeni kelimeyi öğrenmenizi sağlar.

Kelime öğrenmeyi çoğu zaman zulüm olarak görüyordum ki son yıllarda bu düşüncem değişmeye başladı. Kelimeyi zorunlu olarak öğrenmek ya da ezberlemeye zorunluymuş gibi hissetmek nedendir bilmiyorum ama öğrenme sürecini zorlaştırıyor. (sevilmeyen bir işi mutsuz olarak yapmak gibi)

Yeni bir dil öğrenirken kolaylaştırmak, eğlenceli hale getirmek, oyunlaştırmak yani zorunda hissetmemek alınacak verimi artırabilir. Geriye dönüp baktığımda yıllardır İngilizce dersi almama rağmen neden bir arpa boyu ilerleyemediğimi şimdi anlıyorum. Zorunlu hissetmek, nefret etmek. Neyse ki lise sona geldiğimde bu konudaki farkındalığım da gelişti, dil öğrenmek gerçekten mutluk vermeye başladı.

Oyunlaştırmak bir konuyu öğrenme konusunda oldukça etkilidir ki örneklerini çocuklarda görmekteyiz. Bu sizin için bir kart oyunu, bilgisayar oyunu veya mobil oyun olabilir. Bu gerçekten size özel olmalıdır. Neyi seviyorsanız ona odaklanın. Örneğin tiyatrodan hoşlanıyorsanız kelimeleri kullanarak bir oyun kurabilir ve canlandırabilirsiniz. Şarkı söylemeyi seviyorsanız yabancı dildeki şarkıları dinleyebilir, kendiniz şarkı yazabilirsiniz. Video hazırlamaktan, kurgulamaktan hoşlanıyorsanız kelimeleri videonuzda kullanabilir ve bir hikaye oluşturabilirsiniz. Daha da basiti bilgisayar oyunu oynuyor ya da sıklıkla film izliyorsanız, öğrenmek istediğiniz dile entegre etmeye başlayabilirsiniz. Böylelikle hem eğlenmiş hem de o dile ve dildeki kelimelere maruz kalmış olacaksınız.

Kelime oyunları hem ana dilinizde hem de yabancı dilde kelime dağarcığınızı geliştirmeyi amaçlar. Manuel kelime oyunlarının yanı sıra akıllı telefonların yaygınlaşmasıyla popülerlik kazanmış dijital kelime oyunları da vardır.

Manuel kelime oyunlarına şunları örnek verebiliriz:

1. Scrabble
2. Boggle
3. Bananagrams
4. Tabu
5. Upwords
6. Pictionary
7. Adam asmaca
8. İsim-şehir
9. Word-chain

Mobil ve web kelime oyunlarınaysa şunlar örnek verilebilir:

1. Wordle
2. Scrabble
3. Tabu
4. Word-connect
5. Word Association
6. 7 Little Words
7. Word Shaker

Üst başlıklarda bu konuyu ele almıştım ancak burada daha da detaylandırabileceğimi düşündüm. Kelimeleri bağdaştırmak, bir grup bağlamında öğrenmek kelime haznesini genişletmenin en etkili yollarından biridir ki zaten yabancı dil öğrenme kitaplarını karıştırdıysanız o gruplarla karşılaşmış olmanız muhtemel. Organlar, meyveler, sebzeler, meslekler…

Hafıza tekniklerini bir kelime ezberlerken kullanabilirsiniz. Hatta hafıza tekniklerinde yeterince iyiyseniz oldukça kısa zamanda yüzlerce kelime ezberleyebilirsiniz. Tabii, kelimelerin uzun süreli belleğimizde kalıcılığını sağlamak adına doğru teknikleri kullanmak önemli olacaktır.

Bir kelime dizisini ezberlemek için kelimeye göre imgeler kullanmak, zihin sarayları inşa etmek [2], hikâyeleştirmek ezber sürecini kolaylaştırabilir.

Ortalama olarak insanlar bir günde 3 saat 15 dakikalarını telefonda geçiriyor. [3] Teknoloji aygıtların bu denli hayatımıza girmesini fırsat olarak kullanabiliriz. Örneğin, toplu taşımada yolculuk ederken kaybolan vaktimizi kelime öğrenerek geçirebiliriz. Yabancı bir dilde kelime öğrenirken kullanabileceğimiz yüzlerce mobil uygulama ve web sayfası var. Bunlardan bazıları şunlardır [4]:

1. Vocabulary.com (Android)
2. TOEFL Vocabulary Upgrade. (iPhone, iPad)
3. Word of the Day - Learn Daily (Android, iPhone, iPad)
4. Vocab Victor English Word Game (Android, iPhone, iPad)
5. Word of the day (Android, iPhone, iPad)
6. Magoosh Vocabulary Builder (Android, iPhone, iPad)
7. Words With Friends (Android, iPhone, iPad)
8. Quizlet (Android, iPhone, iPad)
9. Memrise: Learn Languages Free (Android, iPhone, iPad)
10. 11+ Vocabulary Builder (Android, iPhone, iPad)

Araştırmalarım ve tecrübelerim ışığında pek çok yöntem paylaştım. Yazarken şunu fark ettim ki her yöntem birbiriyle rahatlıkla kullanılabilir. Kelime kartlarını grup halindeki kelimeleri öğrenmek için kullanmak örnek verilebilir.

Yabancı dilde kelime öğrenmek zorlu ve sabır gerektiren bir süreç olduğundan doğru ve etkili teknikler kullanılması kelime öğrenme sürecini hızlandırarak kolaylaştırabilmektedir. Umarım bu yazımda bahsettiğim yöntemler kelime öğrenme sürecinizde sizlere yardımcı olabilir. Eğer daha önce kullandığınız ya da uyguladığınız özgü teknikler varsa yorumlar kısmından bizlerle paylaşabilirsiniz. Öğrenme süreciniz daim olsun.