RAM ve ROM Nedir? Bilgisayar Bellekleri Nelerdir? Nasıl Çalışır?

RAM (Rastgele-erişimli bellek), ikili kod (binary code) oluşturulmuş verileri ve makine kodlarını transistörlerinde geçici süreliğine depolayan bir bilgisayar bellek aygıtıdır. RAM; birincil bellek, ana bellek, rastgele-erişimli hafıza olarak da ifade edilebilmektedir.

Rastgele-erişimli bellek, içerisindeki verileri fiziksel konumlarından bağımsız olarak neredeyse aynı miktarda okuyabilmekte ve yazabilmektedir. Fiziksel konumundan bağımsız çalıştığı için sabit disklere kıyasla oldukça hızlıdır.

RAM’de tutulan veriler kalıcı değildir. Yani, bilgisayarın kapatılması, yeniden başlatılması ya da elektrikle bağlantısının kesilmesi gibi durumlarda transistörlerdeki akım kesileceği için bellek içerisindeki veriler , bazı bellekler haricinde, tümüyle silinecektir.

Geleneksel RAM’lerin dışında verileri kalıcı olarak saklayan RAM’ler de geliştirilmiştir. [6]

ROM (Read-only memory), yalnızca okunabilir verilerin depolandığı bir bellek yongasıdır. RAM’deki gibi veri yazma işlemi yapılamayan ROM’da veriler ikili kod (binary code) kullanılarak yongalara yazılmaktadır. [1] Veriler çiplere önceden yazıldığından dolayı bilgisayarın kapatılması, elektrik bağlantısının kesilmesi gibi durumlarda ROM’daki bilgiler depolanmaya devam eder.

Başlangıçta ROM çipine yazılan veriler sonrasında kaldırılamaz. [7] Salt okunur bellek, basit fonksiyon ve program adımlarının işlendiği firmware olarak bilinen sistemlerin depolanmasında da kullanışlıdır. [4] Bilgisayarın başlangıç için ihtiyaç duyduğu temel bilgileri barındıran BIOS çipi salt okunur belleğe (ROM) örnek verilebilir.

EEPROM, EPROM da dahil tüm ROM yongaları elektrik ya da güç kaynağı kesilmesinde verilerini depolamaya devam ederler. ROM çipine yazılan verilere kullanıcılar tarafından müdahale edilemez.

EPROM, silinip programlanabilir salt-okunur bellek, kalıcı olarak veri depolayabilen ve verilerin yalnızca kuvvetli mor ötesi ışıkla silinebildiği bir yongadır. EPROM, bir ROM çeşididir. EPROM’da verilerin programlanması elektrikle yapılırken ve silinmesi için kuvvetli mor ötesi ışığa ihtiyaç duyulmaktadır.

EEPROM, elektronik silinip programlanabilir salt-okunur bellek, günümüz bilgisayarlarında sıklıkla kullanılan, küçük boyutlardaki verileri kalıcı olarak depolayan bir yonga çeşididir. Veri yazma ve silme işlemleri elektrikle yapılır. EEPROMlarda verilerin tekrar tekrar yazılması yongadaki yalıtkan maddenin dayanıklılığına bağlıdır. Yani yonga üzerindeki ince yalıtkan maddelerin zarar görmesi sonucunda yazma ya da silme işlemi yapılamayacaktır.

PROM, programlanabilir salt-okunur bellek, üretildikten sonra yalnızca bir kere programlanabilen bellek yongasıdır. Veri programlandıktan sonra verilerin değiştirilmesi ya da silinmesi mümkün değildir.

Diğer ROM türlerindeki gibi veriler kalıcıdır ve değiştirilemez. Firmware veya microcode gibi düşük seviyeli programların depolanmasında kullanılır. Önceki bilgisayarların BIOS sistemlerinde PROM yongası yaygın şekilde kullanılmaktaydı. [9]

Bilgisayarın temel parçalarından olan RAM ve ROM, verileri farklı şekillerde depolamaktadır. RAM’de veriler geçici olarak depolanırken ROM’da kalıcı olarak depolanmaktadır. Yine RAM’de yüksek miktarda veriler saklanabilirken ROM’da daha düşük miktarda veriler saklanabilmektedir. RAM ve ROM arasındaki bu gibi farkları RAM ve ROM’un ne olduğunu açıkladıktan sonra tabloda detaylıca ele aldım.

Bu yazımda RAM’in ve ROM’un ne olduğundan, ne işe yaradıklarından ve rastgele-erişimli bellek ve salt-okunur bellek arasındaki farklardan bahsettim. Gelecek yazılarda görüşmek üzere.

1. https://www.crucial.com/articles/about-memory/what-is-the-difference-between-ram-and-rom
2. https://www.tutorialspoint.com/difference-between-ram-and-hdd
3. https://kb.iu.edu/d/ahua
4. https://en.wikipedia.org/wiki/Read-only_memory
5. https://www.crucial.com/articles/about-memory/support-what-does-computer-memory-do
6. https://en.wikipedia.org/wiki/Random-access_memory
7. https://www.techtarget.com/whatis/definition/read-only-memory-ROM
8. https://www.quora.com/Why-is-RAM-faster-than-ROM-technical-transistor-level-description-only-please
9. https://www.ecstuff4u.com/2020/10/difference-between-rom-and-prom.html
10. https://en.wikipedia.org/wiki/Programmable_ROM