Akıllı Kontrat Nedir? Akıllı Sözleşmeler Nasıl Çalışır?

Akıllı kontratlar(smart contracts), belirli şartlar sağlandığında gerçekleştirilen ve anonim taraflar arasında güvenilirliği sağlayan bilgisayar programladır. Akıllı sözleşmeler geriye döndürülemez ve taraflar arasındaki işlemlerin koşullara göre gerçekleştirilmesine olanak sağlar.

Akıllı sözleşmeler günlük hayatta kullandığımız sözleşmelerden birkaç yönden ayrılır.

• Dijital ortamda kod bloklarıyla tutulması,
• Sözleşme içeriğinin şifrelenmiş olması,
• Geriye dönük düzenleme yapılmasını engellemesi,
• İnsan eliyle gerçekleşen hatalara izin vermemesi,
• Koşullara göre otomatik tetiklenmesi aksi taktirde hiç çalışmaması,
• Tarafların anonim olmasına izin vermesi,

gibi maddelerle akıllı sözleşmeler, normal sözleşmelerden ayrılır.

Akıllı kontratlar, blok zinciri ağında tutulur. Bu yüzden geriye dönük işlem yapılarak sözleşmenin değiştirilmesine izin vermez. Herhangi bir akıllı sözleşme tasarlanıp ağa katıldıktan sonra yazıldığı koşul durumlarının gerçekleşmesini bekler. Yani bir akıllı sözleşmenin işlevsel olması için tetiklenmesi gerekir. Bu da her yerde görmüş olabileceğiniz otomat makinesi örneğine benzetilir.

Takas sözleşmesi üzerine kurulu otomat makinelerinden istediğiniz ürünü alabilmeniz için;

1. istediğiniz ürün kodunu girmeniz,
2. ürünün fiyatı kadar para yüklemeniz,
3. düğmeye tıklayıp makineyi çalıştırmanız

gerekir. Bu senaryoda sizin ürünü alabilmeniz;

• ürün stoğunun durumu,
• otomata eksik yükleme yapmamanız,
• var olan bir ürün kodunu girmeniz

gibi çeşitli şartlara bağlıdır. Ve koşullar gerçekleşmediği sürece makine size istediğinizi vermeyecek yani aranızdaki sözleşme gerçekleşmeyecektir.

Akıllı kontratlar, merkezi bir otoriteye, yasal sisteme veya harici taraflara ihtiyaç duymazlar ve bu yüzde hızlı ve düşük maliyetlidir. Akıllı sözleşmeler blok zincirinin dağıtık ağında yazılımsal algoritmalarla şifrelendiği içinse güvenliği son derece yüksektir.

Akıllı sözleşme kavramı ilk olarak Nick Szabo isimli kriptoloji uzmanı tarafından 1990'lı yıllarda ortaya atılmıştır ancak 2000'li yıllardan sonra temellendirilmiş ve kullanılmaya başlanmıştır.

Akıllı sözleşmeler, eğer öyleyse(if-then) presibine göre çalışır. Akıllı sözleşmelerde anonim taraflar sözleşecekleri konu hakkında bazı şartlar berlirler ve şartları onayladıklarını gösteren kriptografik imzalarını sözleşmeye damgalarlar. Sonrasında bu akıllı sözleşme merkeziyetsiz ve herkese açık olan blok zinciri ağına yüklenerek tetiklenmeyi bekler. Yüksek seviyede yazılan akıllı sözleşmelerde silme ve güncelleme işlemleri akıllı sözleşmeye kodlanarak içeriğe müdahale edilmesine izin verilebilir. Bu yüzden burada dikkatli olmak son derece önemlidir.

Akıllı sözleşmelerle;

• Peer to Peer (taraflar arası) işlemlerin yapılması,
• Noterlerin güvenilirliğini sağlama ve anlaşmazlıkları çözme görevini üstlenilmesi,
• Oylamalardaki güvensizliğe çözüm getirilmesi,
• Belirli şartlara göre sigortalama yapılması,
• Emlak piyasasında ipoteklemenin hızlandırılması ve güvence altına alınması,
• Endüstri kayıtlarının hızlıca oluşturulma ve güvende tutulması,
• Alım-satım işlemlerinin gerçekleştirmesi

gibi problemlere alternatif çözümler üretilecektir. Bunun yanı sıra akıllı sözleşmelerin dahil olduğu alanların yanı sıra dahil olmayı bekleyen birçok alan vardır. Bu alanlardaki uygulamalarla de kısa bir zaman içinde karşılaşacağız.

En temelinde otomat makinesindeki takas sözleşmesi gibi çalışan akıllı sözleşmeler(smart contracts) kişiler arasındaki güveni ve gizliliği korurken sözleşmede tanımlanan şartları en kısa sürede en az maliyetle gerçekleştirmeyi amaçlar.

Akıllı sözleşmeler oylama sistemleri, alım satım işlemleri de dahil olmak üzere birçok kritik karar mekanizmasında güven yapı taşı olacağı ön görüldüğü için aracı/harici mekanizmaları da büyük oranda devreden çıkararak işlemleri istendiği şekilde gerçekleştirmeyi sağlayacaktır.

Yani sözün özü, normal sözleşmelerin dijitale taşınarak bir değer ve anlam ifade ettiği akıllı sözleşmeler ileride devletler ve kurumlar tarafından da benimsenerek hayatımızın bir parçası olacaktır.