DNS (Alan Adı Sistemi) Nedir? Domain Name System Nasıl Çalışır?

DNS Nedir?

DNS (Domain Name System), internet kaynaklarına erişmek için kullanılan IP adreslerinin kullanıcılar tarafından rahatlıkla anlaşılmasını ve böylelikle kullanılmasını sağlayan alan adı sistemidir.

Türkçe açılımı alan adı sistemi olan DNS, web ve posta sunucuları gibi internet kaynaklarının artmasıyla birlikte karmaşıklaşan internet ortamının belirli bir düzene oturmasını sağlamıştır.

DNS'in Tarihi

İnternetin emekleme yıllarında web sayfaları HOSTS.TXT isimli bir dosyada listeleniyordu. Yıllar içinde internetin popülaritesindeki yükseliş, internet sayfalarının hızlı artışıyla sonuçlandı. Bu durum, alan adlarınının barındırılması için farklı bir yöntemin gerekliliğini gösteriyordu.

Paul Mockapetris ve ekip arkadaşları, daha kullanıcı dostu bir internet ortamı oluşturma misyonuyla şu anki DNS sisteminin temelini attılar. [1] 1983 yılında icat edilen DNS, 1986 yılında internet standartı oldu.

Alan Adı (Domain) Nedir?

Domain, benzersiz IP adreslerini benzersiz isimlerle temsil etmeye yarayan ve TLD, alt alan adı (subdomain) gibi çeşitli alt parçalardan oluşan yapının adıdır. Alan adları, alt alan adı, ikinci seviye alan adı ve kısaltması TLD olan üst seviye alan adlarının noktalarla birleşmesinden oluşur. Fotoğraftaki örneğe göz atabilirsiniz.

Alan Adı Yapısı Nasıldır?

Alan adları belirli bir hiyerarşiye sahiptir. Hiyeraşinin en üst noktasında “.” ile temsil edilen kök alan adı bulunur. Beraberinde TLD (Top-level domain) ismi verilen üst seviye alan adları gelir. Üst level alan adları (TLD’s), pek çok alt alana sahip olabilir. Bu alan adlarına enterprise-level-domain denmektedir. TLD, kök (root) alan adından sonra olduğundan ötürü alt etki alanı (child domain) olarak, kök alan adıysa üst etki alanı (parent domain) olarak tanımlanır. [4]

DNS Nasıl Çalışır?

İnternet kaynakları IP adresleri adı verilen benzersiz sayı etiketleriyle temsil edilir. Her bilgisayarın ve sunucunun sahip olduğu IP adresleri vardır. Herkese açık ağda bilgisayarlarımızın iletişim kurması için ISP (Internet Service Provider) yani internet sağlayıcıları tarafından statik ya da dinamik IP adresleri tanımlanır. Çevrimiçi web sitelerinde veya mobil uygulamalarda gezinirken, e-posta alırken ya da gönderirken, arama motorlarını kullanırken çeşitli bilgilerimizi içeren IP adreslerimiz kullanılır.

İnternet sayfaları, e-posta servisleri ve uygulama sunucularıysa benzersiz IP adresleri aracılığıyla kullanıcılara hizmet sunar. IP adresleri karmaşık sembollerden ya da sayılardan oluşur. IPv4 için 192.198.2.1 ve IPv6 için 2001:0db8:85a3:0000:0000:8a2e:0370:7334 örnek verilebilir. [2, 3]

Alan adı sistemi, bu gibi IP adreslerini alan adlarıyla temsil ederek kolaylık sağlamak, alan adlarını IP adreslerine çevirmek, IP adresleriyle eşleştirilmiş alan adlarını depolamak gibi görevlerde kullanılmaktadır.

DNS Sunucuları Nasıl Çalışır?

Alan adlarının IP adreslerine çevrildiğinden bahsetmiştik. Peki bu çeviri süreci nasıl işler? Ne aracılığıyla olur?

Bir alan adının kullanıcı tarafından tarayıcıya girilmesiyle arka planda pek çok alt işlem başlatılır ve sonrasında web sayfası HTML aracılığıyla kullanıcıya gösterilir. Web sayfasının yüklenmesi için 4 DNS sunucusu aracılığıyla gerçekleşir. DNS yineleyici, kök ad sunucu, TLD ad sunucu ve yetkili ad sunucu. [3]

DNS Yineleyici (DNS Recursor)

DNS yineleyici, DNS recursor, kullanıcı ile alan adı sunucu arasında aracı görevi gören yapıdır ve alan adı sorgulama işlemlerindeki ilk adımdır. Yani az önceki örnekteki gibi bir kullanıcının web tarayıcısına alan adını girmesiyle bir dizi işlem başlatılır. Bu işlemlerden ilki DNS yineleyici tarafından yapılır.

DNS yineleyicinin görevi; Client tarafından gelen sorguyu alt sorgulara bölerek sırasıyla kök ad sunucuna, TLD ad sunucusuna ve yetkili ad sunucusuna iletmek ve geri gelen dönütlere göre bir sonuç döndürmektir.

Kök Ad Sunucu (Root Nameserver)

Kök ad sunucu, root nameserver, kök belgedeki alan adı sorgularını doğrudan yanıtlayan, uygun üst seviye alan adlarının (TLD) sorgulanması için TLD sunucuların bulunduğu bir liste döndüren ve diğer sorgulara dönüt veren bir sunucudur. [5] Alan adlarının IP adreslerine çevrilmesindeki ilk adımdır. [3]

TLD Ad Sunucu (TLD Nameserver)

TLD ad sunucu, TLD nameserver, bir alan adının son parçasının sorgulanmasını sağlayan bir sunucudur. Kök ad sunucusunun işleminin sonlanmasının ardından DNS yineleyici tarafından TLD ad sunucusuna sorgu iletilir. Örneğin, “org” uzantısına sahip bir alan adı için “org” kayıtlarını içeren bir sunucuya sorgu burada yapılır.

Yetkili Ad Sunucu (Authoritative Nameserver)

Yetkili ad sunucu, authoritative nameserver, alan adının ek bilgilerini içeren bir sunucudur. Alan adı sorgusundaki son adım burada tamamlanır ve DNS yineleyiciye bildirilir. Gelen dönüte göre sunucu ile bağlantı kurulur ve tüm adımlar tamamlanarak gerekli içerikler kullanıcıya sunulur.

İnternetin ilk yıllarından bu yana hızla artan web sayfalarının ve uygulamaların artmasıyla meydana gelen karmaşıklığa çözüm üretmek amacıyla ortaya çıkmış DNS (Domain Name System), web, posta veya uygulama sunucuları gibi internet kaynaklarının IP adresi yerine kullanıcı dostu alan adlarıyla temsil edilmesini de beraberinde getirmiştir. Böylelikle devasa büyüklükteki internet kaynaklarına kullanıcılar tarafından erişim kolaylaşmıştır.

Bu yazımda açılımı Domain Name System (Alan Adı Sistemi) olan DNS’in ne olduğunu, ne işe yaradığını ve ne amaçla kullanıldığı ele alırken aynı zamanda DNS sunucusu nedir ve nasıl çalışır, TLD ne demektir ve TLD türleri nelerdir sorularını da cevaplandırmış olduk. Faydalı olması temennisiyle, hoşçakalın.